يكي از اهداف آئين نامه اجرايي مدارس، کاهش تمرکز و تفویض اختیار بیشتر به مدارس است
معاون دبيركل شوراي عالي آموزش و پرورش گفت: از ضرورت هاي بازنگري و اصلاح آئين نامه اجرايي مدارس، همسوسازی آن با اسناد تحولی، کاهش تمرکز و تفویض اختیارات بیشتر به مدارس است.
موسي الرضا كفاش معاون دبيركل شوراي عالي آموزش و پرورش در كارگاه آموزشي آئين نامه اجرايي مدارس كه به ميزباني اداره كل آموزش و پرورش استان كرمانشاه برگزار شد، با اشاره به اهميت و ضرورت آئين نامه اجرايي مدارس گفت: همسوسازی آیین نامه با اسناد تحولی، توجه به تحولات محیطی، اقتضائات، شرایط و نیازهای حال و آینده دانش‌آموزان و جامعه، ایجاد بستر حقوقی و قانونی برای تحقق اهداف و ماموریت‌های مدارس، کاهش تمرکز و تفویض اختیارات بیشتر به مدارس است.
وي افزود: عملیاتی شدن برنامه‌های زیرنظام‌های اصلی سند تحول بنیادین، جلب نظر و مشارکت ذی‌نفعان و عوامل سهیم و موثر در فرایند تعلیم و تربیت دانش آموزان و ارتقای جایگاه و مرجعیت مدرسه به عنوان کانون اصلی تعلیم و تربیت، محل کسب تجربیات یادگیری و کانون تربیت محله از جمله مواردي است كه در اصلاح و بازنگري آئين نامه اجرايي مدارس مد نظر قرار گرفته است.
وي با اشاره به اينكه آئين اجرايي مدارس شامل 160 ماده و 108 تبصره است اظهار داشت: آیین نامه اجرايي مدارس در یک نگاه كلي بازتعريف وظايف مديران مدارس، توسعه وظايف شوراها و انجمن اولیا و مربیان مدرسه، توجه به نقش خانواده در تربیت فرزندان، ایجاد انعطاف در تنظیم برنامه هفتگی مدارس، توسعه و تقویت پژوهش و پژوهش محوری در مدرسه، تاکید بر تنوع بخشي به محيطهاي تربيتي و ايجاد موقعيت‌هاي جديد يادگيري برای دانش‌آموزان است.
معاون دبيركل شوراي عالي آموزش وپرورش اظهار داشت: توجه به بهداشت، سلامت، فضا و تجهيزات، فناوري و ايمني و رعایت استاندارهای مربوط، استفاده از فن‌آوري و ابزارهاي ارتباطي و اطلاعاتي، تقویت و توسعه حرفه‌ای منابع انسانی با برگزاری دوره‌های توانمندسازي در مدرسه و... از جمله موارد ديگري است كه در آئين نامه اجرايي مورد توجه قرار گرفته است.
كفاش با اشاره به اهداف آئين نامه اجرايي مدارس گفت: ارتقای جایگاه مدرسه به عنوان کانون اصلی تعلیم و تربیت، تمرکز زدایی و کاهش وابستگی مدارس به ادارات، شفاف‌سازی و پاسخگو کردن مدارس در قبال تصمیم‌ها، افزایش انعطاف‌پذیری و بهبود ارتباطات درون مدرسه‌ای و توسعه مشارکت‌جویی و مشارکت‌پذیری عوامل سهیم و موثر(معلمان، دانش‌آموزان، خانواده ها، نهاد های محلی و منطقه‌ای و...) برای افزایش بهره‌وری(کارآیی و اثربخشی) مدرسه از جمله اهداف اين آئين نامه است.
معاون دبيركل شوراي عالي آموزش و پرورش با اشاره به تعريف مدرسه اظهار داشت: مدرسه به عنوان کانون عرضه خدمات و فرصت‌های تعلیم و تربیت، سازمان آموزشی و تربیتی است که برای تحقق تربیت رسمی عمومی در هر یک از دوره‌های تحصیلی، از دبستان تا پایان دوره دوم متوسطه، براساس ملاک‌ها و معیارهای وزارت آموزش و پرورش و در چارچوب مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش، اهداف، سیاست‌ها و برنامه‌های مصوب به صورت حضوری/غیرحضوری(مجازی)و ترکیبی، تأسیس، راه‌اندازی و اداره می‌شود.
وي با اشاره به اينكه مدارس به شیوه دولتی(عمومی)وغیردولتی تاسیس و اداره می‌شوند ابراز داشت: مرجع صدور مجوز تاسیس مدارس غیردولتی، وزارت آموزش و پرورش است. مراکزی که فاقد مجوز از وزارت آموزش و پرورش هستند، اجازه فعالیت ندارند.
كفاش تاكيد كرد: ادارات آموزش و پرورش استانها موظفند واحدها و مراکز آموزشی و پرورشی یا عناوین مشابه را که با ثبت‌نام و جذب دانش‌آموزان لازم‌التعلیم و تشکیل کلاس، مانع حضور آنان در مدارس تحت پوشش وزارت آموزش و پرورش می‌شوند را شناسایی نموده و وفق قانون تعطیل موسسات و واحدهای آموزشی، تحقیقاتی و فرهنگی که بدون اخذ مجوز قانونی دایر شده اند (مصوب 1372/10/7مجلس شورای اسلامی)، اقدام نمایند.
معاون دبيركل شوراي عالي آموزش و پرورش با اشاره به هدف مدرسه، اضافه كرد: مدارس ضمن زمینه‌سازی برای کسب شایستگی‌های پایه یادگیری و رشد متوازن در ساحت‌های تعلیم و تربیت (ساحت اعتقادي، عبادي و اخلاقي-ساحت اقتصادي و حرفه‌اي-ساحت علمي و فن‌آورانه-ساحت سياسي و اجتماعي-ساحت زيستي و بدني-ساحت زيبايي شناختي و هنري) ( تحقق اهداف دوره هاي تحصیلی) از سوی دانش‌آموزان، به‌گونه‌اي كه بتوانند موقعيت خود ( نسبت به خود، خالق، دیگران و خلقت) را به درستي درك و آن را به طور مستمر، با عمل صالح فردی و جمعی متناسب با نظام معیار اسلامی ارتقا داده و تقویت نمایند.
كفاش با اشاره به چرخش های تحول آفرین در مدرسه گفت: از نهادی آموزشی به نهادی فرهنگی- اجتماعی و مولد سرمایه انسانی، از کنترل بیرونی و ایجاد محدودیت به خویشتن بانی(تقوا)، ارزش‌مداری، عقلانی و مسئولیت‌پذیری، از انحصارانگاری در تربیت، به مشارکت و مسئولیت‌پذیری ارکان و عوامل سهیم و موثر، از یکسان‌نگری در تربیت دانش‌آموزان به پذیرش تنوع و تکثر در تربیت آنها، از نگاه تجزیه‌ای و تفکیکی به هویت انسان به نگاه یکپارچه‌نگر و تلفیقی در تمام ابعاد و ساحت‌های تربیت، از دانش‌آموز منفعل در کلاس درس به دانش‌آموز فعال در محیط‌های تربیتی، از روش‌های خشک و فردی یاددهی یادگیری به روش‌های متنوع، انعطاف‌پذیر، خلاق، فعال وگروهی، از رقابت‌های فردی و تنش‌زای دانش‌آموزی به رفاقت‌های جمعی و تعالی‌بخش، از انباشت اطلاعات و حافظه‌محوری در دانش‌آموزان، به کسب شایستگی‌ها در تمام ساحت‌های تربیت و از سازگاری با شرایط محیطی، به هویت‌یابی و مقاومت در برابر شرایط نامساعد و تغییر آنها ... تبديل مي شود.
وي ارکان مدرسه را مدير مدرسه، شوراي مدرسه، شوراي معلمان، شوراي دانش آموزان و انجمن اولياء و مربيان مدرسه بر شمرد و افزود: مخاطبان آیین نامه اجرایی، مديران مدارس، معلمان، دانش آموزان، خانواده ها، جامعه محلي، صاحب نظران، كارشناسان حوزه ستادي، استاني و منطقه هستند.
كفاش اصول حاکم بر مدرسه را عدالت آموزشی و تربيتي، تعادل و توازن، تنوع بخشی به محیط‌های یادگیری، مشارکت، شایستگی و تخصص محوری، شفافیت، پاسخگویی و نظارت، قانون مداری، برنامه محوری، رعایت كرامت انسانی و آزادي عمل، حفظ و ارتقای بهداشت، ایمنی و شادابی محيط مدرسه بر شمرد.
وي با اشاره به عدالت آموزشی و تربیتی اظهار داشت: مدرسه براي ارتقاي كيفيت فرايندهای آموزشی و تربيتی، باید به تفاوت‌های فردی دانش‌آموزان توجه داشته و با تدارک فرصت‌ها و موقعیت‌های تربيتي متناسب با نيازهاي آنان(جنس و جنسيتي، بومي و محلي، قومي، مذهبي، فرهنگي و خانوادگي) و غنی‌سازی محيط يادگيري و تنوع بخشی به آن (نظیر نمازخانه، كتابخانه، آزمايشگاه،كارگاه، فناوري اطلاعات، ارتباطات و...) از ظرفيت و قابليت‌هاي محيط بيروني(علمی- پژوهشی، فرهنگی، اجتماعي طبيعي، اقتصادي و ...) استفاده كند.
وي با اشاره به لزوم تعادل و توازن در مدرسه تصريح كرد: مدرسه بايد به رشد همه جانبه و متوازن استعدادهای دانش‌آموزان توجه کند و از افراط و تفریط و انحصارگری نسبت به برخی دروس و حوزه‌های یادگیری و ساحت‌های تربیتی بپرهیزد. عوامل سهیم و موثر درونی و بیرونی در مدرسه، باید به تعادل و توازن در اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌های مدرسه برای تحقق تعلیم و تربیت تمام ساحتی، کمک کنند.
كفاش با تاكيد بر تنوع بخشی به محیط‌های یادگیری اضافه كرد: استفاده از تمام ظرفیت‌های درونی و بیرونی مدرسه در راستای توسعه محیط‌های یادگیری(پژوهش‌سراهای دانش‌آموزی، کانون‌های فرهنگی- هنری و ...) برای شکوفایی گرایش‌های فطری دانش‌آموزان ضروری است. برنامه‌ریزی و زمینه‌سازی با مسئولیت مدیر و مشارکت سایر ارکان مدرسه می‌باشد. برنامه‌ها و فعالیت‌های مدرسه باید از انعطاف لازم برخوردار بوده و در طراحی و اجرا به تفاوت‌های فردی و جنسیتی دانش‌آموزان(استعدادها، توانایی‌ها، نیازها و علایق)و تفاوت‌های ناشی از محیط زندگی(شهری، روستایی، عشایری، فرهنگی و جغرافیایی) توجه کند.
معاون دبيركل شوراي عالي آموزش و پرورش جلب مشارکت مردم و اولياء دانش آموزان را در مدرسه از هنر و توانمندي مديران مدارس دانست و گفت: فضای مدرسه و سازوکارهای حاکم بر آن باید زمینه مشارکت عوامل سهیم و موثر را در فرایند تربیت دانش‌آموزان فراهم آورد به طوری که مشارکت نظام‌مند دانش‌آموزان، معلمان، شوراهای مدرسه، خانواده‌ها و نهادهای دولتی، مردمی، محلی و منطقه‌ای در امور مدرسه، باعث افزایش کارآمدی مدرسه و پاسخگویی به نیازهای دانش‌آموزان شود.
كفاش با تاكيد بر شایستگی و تخصص محوری در انتخاب معلمان مدرسه بيان داشت: مربي به منزلة نيروي فرهنگي و فكري جامعه، مولد سرماية اجتماعي و مهم‌ترین عنصر تعلیم و تربیت، بايد از شایستگی‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای برخوردار باشد. مدرسه باید با نیازسنجی، امکان برگزاری دوره‌های آموزشی توانمندسازی( در مدرسه یا بیرون از مدرسه) را برای کارکنان، به ویژه معلمان و مربیان، در حوزه دانش، بینش، نگرش برای توسعه و تقویت مهارت‌های حرفه‌ای و کسب شایستگی‌های لازم، فراهم آورد.
وي شفافیت، پاسخگویی و نظارت را از وظايف مدير مدرسه دانست و اظهار داشت: كاركرد و وظايف مدرسه باید شفاف و روشن باشد. مدرسه مطابق استانداردهاي آموزشی‌تربیتی، در قبال آموزش و پرورش، خانواده و ذی‌نفعان پاسخگو است و باید مسئوليت اقدامات آموزشی‌‌تربيتي خود را متناسب با اختيارات و امکانات محوله، بپذیرد و پاسخگو باشد. در اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌های مدرسه، علاوه بر نظارت درونی، نظارت بیرونی نیز از طریق مراجع ذی‌ربط انجام می‌شود.
معاون دبيركل شوراي عالي آموزش و پرورش قانون مداری را يكي از ويژگي هاي مديران بر شمرد و گفت: آشنایی با قوانین و مقررات مدرسه و تعهد و التزام به اجرای آن، لازم و ضروری است. مدرسه باید زمینه آشنایی کارکنان، دانش‌آموزان و اولیای آنان را با وظايف، حقوق و تکالیف خود و مدرسه فراهم آورده و بر اجرای صحيح آن نظارت كند.
وي برنامه محوری مدرسه رااز اصول مدرسه داري دانست و ابراز داشت: مدرسه باید برنامه سالانه خود را با مشارکت عوامل سهیم و وثردر تربیت دانش‌آموزان(ظرفیت‌های درونی و بیرونی) و متناسب با تحولات روز افزون جامعه محلی، منطقه‌ای، ملی و جهانی، به ویژه در عرصه فناوری اطلاعات وارتباطات، درساحت‌های گوناگون تربیتی بارویکرد پویایی و آینده‌نگری، تدوین و اجرا کند به طوری که دانش‌آموزان را برای زیستن در حال و آینده آماده نماید.
كفاش رعایت كرامت انسانی و آزادي عمل را از خصوصيات اثربخشي مديران مدارس بر شمرد و افزود: مدرسه باید شأن و کرامت انسانی همه افراد( اعم از دانش‌آموزان، معلمان، مربیان، اولیاء و ...) را حفظ و زمینه ارتقای آن را فراهم آورد، به گونه‌ای که نسبت به هیچ‌کس، برخورد تحقیرآمیز صورت نگیرد. مدرسه باید با فراهم آوردن فرصت‌هاي متنوع یادگیری و تدارک فضا، امکانات و تجهیزات مربوط، زمینه آزادی عمل و انتخاب آگاهانه و مسئولانه معلمان و دانش‌آموزان را در فرایند یاددهی یادگیری، به وجود آورد.
وي با اشاره به حفظ و ارتقای بهداشت، ایمنی و شادابی مدرسه اضافه كرد: مدرسه باید در برقراری سلامت جسمی و روانی دانش‌آموزان و ارتقای توانایی‌های بدنی و حرکتی و تبیین روش‌های تفریحی سالم و ترویج بهداشت و اصول سالم زیستن، اقدام کند و با مناسب‌سازی و ایمن‌سازی فضاهای آموزشی تربیتی، ورزشی، بهداشتی، امکانات و تجهیزات و پیش‌بینی اقدامات پیشگیرانه، محیطی سالم، شاداب و با نشاط و ایمن برای تعلیم و تربیت دانش‌آموزان فراهم آورد. در اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌های فوق‌برنامه (آموزشی تربیتی، پژوهشی، فرهنگی هنری، ورزشی، گردش‌های علمی و ...) باید به نیاز و علایق دانش‌آموزان توجه و برنامه‌های مفرح و شاد پیش‌بینی و اجرا شود.